Privacy en het Coronavirus. Waar gaat het over?

In het kort:

• De privacy discussie omtrent het Coronavirus in een notendop;
• Het gebruik van mobiele applicaties in de strijd tegen het Coronavirus;
• Waarom we privacy niet zomaar op kunnen geven;
• Het gaat niet over jou, maar over ons.

Leestijd: 5 minuten.

In de wekelijkse persconferentie van afgelopen week over het Coronavirus is het woord “privacy” vaak genoemd. De bekendmaking dat de Nederlandse overheid Corona Apps in wil zetten om het Coronavirus te bestrijden werd flink bekritiseerd. Want hoe zit het met onze privacy? Desalniettemin gaf 78% uit een steekproef van 2.300 personen aan bereid te zijn de Corona App te installeren. Want wat heb je te verbergen? Is de volksgezondheid niet belangrijker dan onze privacy?

Het lijkt alsof de meerderheid van de bevolking toch bereid is hun privacy op te geven in ruil voor een onbewezen oplossing met een onduidelijke werking. Waarom kunnen we dit niet laten gebeuren? Wat hebben privacy en het Coronavirus met elkaar te maken? En wat zijn de privacy argumenten tegen het inzetten van mobiele technologie in strijd tegen het Coronavirus? In dit artikel zetten we alle voor je op een rijtje.

Privacy en het Coronavirus

Waarom wordt er eigenlijk gesproken over een abstract fenomeen als “privacy” als de wereld in de greep is van een pandemie?

Laten we beginnen met de definitie van privacy volgens het IAPP:  Privacy is het recht om met rust gelaten te worden wanneer jij dat wilt. Dat jij als individu de keuze hebt om inmenging van elke entiteit, individu of organisatie buiten te sluiten. Je voelt hem dus al aankomen. Zodra overheden en bedrijven gebruik gaan maken van mobiele technologie om verspreiding van het virus tegen te gaan wordt de kans tot privacy schending aanzienlijk vergroot. De keuze is namelijk niet geheel aan jou. Jij bent immers een deel van de samenleving en dus deel van het probleem, én de oplossing.  Of je dat nu wilt of niet.

Mobiele technologie in strijd tegen het Coronavirus, de Corona Apps

Het is voor het eerst in de historie van de mensheid dat een pandemie van deze schaal bestreden wordt met mobiele technologie. Het wereldwijde en frequente gebruik van smartphones biedt namelijk talloze in de strijd tegen het Coronavirus. Zo zetten China, Zuid Korea en Singapore apps in, vrijwillig of verplicht, om burgers die in contact zijn geweest met een besmet individu in te lichten dat ze risico lopen. Loop je risico, dan ben je verplicht 2 weken in quarantine te gaan.

Ook in Europa wordt er al veelvoudig gebruik gemaakt van data dat van smartphones af komt. In Oostenrijk maakt de telecom gigant Telekom Austria AG bekend dat het anonieme data aan het delen is met de overheid. Ook de Belgische overheid heeft inmiddels bekent gemaakt dat de telecom aanbieders daar hun data delen met de overheid in strijd tegen het Coronavirus. Deze data wordt gebruikt om movements te tracken van de populatie. Op die manier kunnen er betere modellen gemaakt worden om de schaal van de virus uitbraak in kaart te brengen.

Inmiddels heeft ook de Nederlandse overheid bekend gemaakt een tweetal Corona Apps in te willen gaan zetten in de strijd tegen het Coronavirus. De eerste app wordt gebruikt om symptomen en het ziekteverloop vast te stellen. Deze app staat in direct contact met het RIVM. De tweede app is een zogenaamde “tracking-app”: Deze app werkt door gebruik te maken van Bluetooth technologie waarin omliggende apparaten automatisch kort met elkaar in verbinding komen. Daarmee wordt een log opgebouwd om te registreren met wie jij in een bepaald tijdsbestek binnen 3-5 meter in bereik bent geweest.

Bijvoorbeeld, stel jij hebt in een bus gezeten, dan zal je smartphone kort contact maken met alle smartphones van de bijrijders. Mocht er één van deze personen dan positief getest worden op het virus, zal het hele logboek die ook de app hadden een bericht krijgen dat ze in contact zijn geweest met een besmet persoon. Vervolgens word je dan aangeraden om in quarantine te gaan om verspreiding te voorkomen.

Het gebruik van mobiele technologie door bedrijven in strijd tegen het Coronavirus

Ook Apple en Google hebben bekendgemaakt samen te gaan werken om traceer software te ontwikkelen ter bestrijding van het Coronavirus. Ze willen API’s maken om cross platform Bluetooth technologie in te zetten om mensen te traceren. Met de tool van Apple en Google kunnen app-makers Bluetooth gebruiken om mensen te laten weten wanneer ze in contact zijn gekomen met iemand bij wie het coronavirus vast is gesteld. Een proces dat “contact tracering” wordt genoemd. De data blijft 14 dagen op je telefoon staan en zou “alleen gebruikt worden in strijd tegen het Coronavirus”, aldus Google.

Privacy vraagstukken omtrent de Corona Apps

Waarom moeten we voorzichtig zijn met het inzetten van mobiele technologie in strijd tegen het Coronavirus?

Het Coronavirus heeft ons allemaal wakker geschud, begin 2020 zag nog bijna niemand dit aankomen. De maatregelen zijn niet soft en de samenleving lijdt er dan ook flink onder. Maar ondanks de angst en onzekerheid is het niet verstanding om klakkeloos toe te geven aan niet een bewezen oplossingen met een flinke privacy implicatie. En ja, het klinkt verleidelijk, logisch en effectief. Eindelijk kan jij als individu je bijdrage leveren aan het oplossen van het Coronavirus: Je hoeft alleen maar een app te installeren en toestemming te geven dat de overheid elke move volgt die jij maakt. Ondanks dat dit als een verleidelijke oplossing klinkt om eindelijk van deze ellende af te zijn, is dit niet de oplossing die je zoekt. Er zijn namelijk nog een aantal vraagstukken waar we tegenaan lopen:

1. De effectiviteit van de aanpak. Hoe effectief zijn zogenaamde Corona Apps in het bestrijden van het Coronavirus? Niemand weet het. Het klinkt als een logische oplossing om Corona spreiding tegen te gaan maar tot nu is er nog geen wetenschappelijke onderzoek geweest dat de effectiviteit van het gebruik van mobiele apps in de strijd tegen een virus bevestigd. Ook is het noemenswaardig dat de meest kwetsbare doelgroep, ouderen, waarschijnlijk niet eens een smartphone hebben, laat staan de apps installeren. En hoe effectief is het inzetten van mobiele technologie als de helft van de bevolking niet meewerkt, en de andere helft wel? Ook gaf de minister aan dat 60% van de bevolking mee moet werken om de apps effectief te laten zien. Hoe “vrijwillig” blijft het gebruik dan van deze apps?
2. Wordt traceer technologie de norm? Hoe tijdelijk is de inzet van deze technologie? Hoe weten we zo zeker dat als het eenmaal ingevoerd is, het weer ingetrokken wordt? Hoe lang zou de overheid het excuus van Coronavirus bestrijding mogen gebruiken om tracking systemen op grote schaal in te mogen zetten. Als er een vaccin is? Of over bijvoorbeeld 3 jaar als er totaal geen besmettingen meer worden waargenomen? We moeten voorkomen dat pandemie preventie een sleutel kan worden tot het massief inzetten van surveillance systemen door overheden en bedrijven. Zeker als er nog geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de effectiviteit van tracking technologie in de strijd tegen het Coronavirus.
3. Is de Nederlandse overheid capabel genoeg? De Nederlandse overheid bleek in het verleden al vaker incapabel in de bescherming van verzamelde persoonlijke data. In het boek “Het is oorlog maar niemand die het ziet” legt Huib Modderkolk meerdere errors bloot van het management omtrent cybersecurity in ons land. Het zou ook niet de eerste keer zijn dat de overheid slordig omgaat met persoonlijke data. Zo liet een overheids medewerker reeds 2 externe harde schijven slingeren waarop pesoonlijke data stonden van miljoenen Nederlanders in het Donorregister. Vertrouwen we diezelfde overheid met traceer data van miljoenen Nederlanders?
4. Wat voor risico’s lopen we als deze data lekt? Data is het nieuwe goud. De combinatie van data verzameling, machine learning en de steeds geavanceerdere tools tot modeling zijn in staat om in kaart te brengen hoe bepaalde bevolkingsgroepen leven, bewegen en hun dag indelen. De schaal waarop dit gebeurd is nog nooit zo groot geweest als nu, zeker door het gebruik van Social Media. En zodra je in staat bent dit alles in kaart te brengen en te combineren met andere data sets, kunnen er voorspellingen gedaan worden. Als bevolkingsgroep A in het verleden beweging A maakt, hoe groot is de kans dat ze dat ook in de toekomst gaan doen. En als dat zo is, kunnen we dan ook sturen waar bevolkingsgroep A morgen heen gaat? Dit concept wordt massaal ingezet voor politieke en economische doeleindes. Zo hebben andere overheden en bedrijven een goede reden om deze data sets in handen te krijgen. Hoe zorgen we ervoor dat deze data beveiligd wordt en hoe kunnen we gegarandeerd worden dat er niks fout gaat?

Het gaat niet om jou

De data waar over gesproken wordt gaat niet over jou. Ik hoor veel mensen om me heen zeggen dat ze “toch niks te verbergen hebben” en dat klopt. Het gaat namelijk niet om jou, no one cares of jij van je huis naar je kantoor naar de supermarkt en weer naar huis gaat. Het gaat om de gigantische hoeveelheid meta data die verzameld wordt. Meta data zijn data punten die niet over de inhoud, maar over bijvoorbeeld de frequentie, timing en locatie gaan en het is juist deze data die het potentieel heeft ingezet te worden voor grootschalige manipulatie op politiek en economisch niveau. 

Kunnen privacy en de strijd tegen het Coronavirus door één deur?

De technologie van vandaag biedt prachtige mogelijkheden om het leven makkelijker, transparanter en uitdagender te maken. Maar dit betekent niet dat we surveillance systemen in moeten gaan zetten zonder dat daar heel goed naar gekeken wordt. Er zouden duidelijk afspraken gemaakt moeten worden op verschillende vlakken om de potentiële schade van de invoering van een dergelijk systeem tot een minimum te laten. Daarbij kunnen we denken aan:

• Het instellen van van te voren afgesproken tijdslimieten voor het inzetten van deze technologie;
• Restricties over hoe de data gebruikt wordt;
• Garanties over de beveiliging van de verzamelde data;
• Deelnemingen van pro-privacy partijen in de betreffende discussie;
• Dynamisch onderzoek naar de effectiviteit van het inzetten van deze technologie;
• En tot slot, de burger moet ten alle tijden een bewuste en verantwoorde keuze kunnen maken over zijn of haar medewerking.

“By selling tools of surveillance as public health solutions, authorities and all-too-willing companies could rewrite the rules of the digital ecosystem in corona-colored ink—which we fear is permanent. We must not sleepwalk into a permanent expanded surveillance state now.”